گفتگو با صمد رفعت، تولید کننده فرش

نقش و فرش- آقای رفعت چند سال است که در اینکار هستید و چه گونه به این راه کشیده شدید؟

• – به لحاظ زمانی تقریباً مدت 12 سال است که در کار تولید فرش وارد شده ام ،اما علاقه من از علاقه خانوده ام در کار تجارت فرش بخشایش بودند ریشه گرفته است.

نقش و فرش- می توانید اندکی از سابقه فرش بخشایش برای ما بگویید.

• – فرش بخشایش از مجموعه فرش منطقه گوراوان است و نقوش این منطقه در غالب مراکز قالیبافی مشابه است و مبنا بر اسنادی قدمت تولید فرش آن حداقل به 150 سال پیش برمی گردد و یکی از تولیدکنندگان و تجار معروف منطقه فردی بنام گنجه ای بوده است که فرشهای او در موزه فرش وجود دارد.

نقش و فرش- ممکن است شرحی از مراحل کار خویش را بدهید.

• – پشم را از منطقه کردستان و از طریق افرادی که به آنها اطمینان داریم و کار ما را می شناسد می خریم و برکیفیت پشمهای خریدار شده نظارت می کنیم.

نقش و فرش- آیا برای خرید پشم خوب مشکل ندارید؟

• – ما برای خرید پشم خوب مشکل نداریم وگیریم که گرانتر می خریم ولی به طور کلی کمبود پشم خوب به دلیل برنامه ریزیهای نادرست وجود دارد. در شرایطی که عده زیادی از این راه زندگی می کنند می توان برای تولید پشمهای خوب و جلوگیری از هدر شدن بخشی از آنها برنامه ریزی اصولی انجام داد.

نقش و فرش- در مورد نخ و رنگ بگوئید.ظاهرا رنگرزی با نظارت خود شما انجام می گیرد.

• – پشمهای شسته شده را بدست افرادی می دهیم تا با دست بریسند و آن گاه نخهای دسترس را در کارگاه و با نظارت کامل با رنگهای صددرصد طبیعی نظیر رناس –جاشیر – پوست گردو و پوست انار (ونیل که  البته

مصنوعی است ولی به طور سنتی پذیرفته شده است)رنگ می کنیم ، با کار روی رنگهای طبیعی رنگ های بسیار زیبایی از رناس بدست آورده ایم که کمتر دیده شده است.زمانی فکر کرده بودم که در زمینی که در اطراف کارگاه داریم رناس  کشت کنیم ولی تا این زمان مسأله کمبود آب مانع تحقق این امر بوده است.

نقش و فرش – به دشواریهای عمده خو در مرحله تولید اشاره کنید.

• – در مرحله بافت مشکلی نداریم اگر چه به دلیل شرایط موجود بافنده های خود را کم کرده ایم ولی بافندگانی داریم که در ذهنی بافی مهارت دارند و غالباً بدون نقشه و بعضاً از روی عکس که بدانها می دهیم     ( نوعی بازگشت به استفاده از واگیره ها وقطعات  اورنه ای  ) به خوبی می بافند . در واقع بافنده به نوعی بر بافت اثر می گذارد.

نقش وفرش – آیا درکار خویش از کامپیوتر استفاده می کنید ؟

• – از کامپیوتر مطلقا استفاده نمی کنیم و معتقدیم که کامپیوتر نباید در طراحی وارد شود، زیرا روح فرش را از بین می برد.کامپیوتر ارزش حضور انسان را کم می کند کامپیوتر با کپی کاری ، تولیدات یک شکل بوجود    می آورد مثل مجتمعهای ساختمانی، ارزش فرش به تنوع آن است.البته ما در مورد طراحی مشکل داریم هم به دلیل کمبود طرحها ( که باید جستجو و بازیابی شود ) و هم به لحاظ کپی کردن ، زیرا تا نقشه ای روی یک فرش  موفق شود از روی آن تقلید می شود.

نقش و فرش- باید دعا کنید تولیدکنندگانی نظیر شما تعدادشان بیشتر شود .نباید نگران کپی باشید با جستجوی نقشه های بیشتر و تولید بیشتر، تولیدکنندگان فرشهای نامرغوب از عرصه رقابت بیرون می روند .نظر خود را درباره انبوه سازی و مجتمع ها بگویید.

• – اصلاً این کار عملی نیست  به خصوص در بین عشایر و روستاهائی که کار تولید را در منزل انجام       می دهند .ضمناً فرهنگ منطقه را هم تغییر می دهد البته ما ممکنست سفارش بگیریم .

نقش و فرش- سفارش پذیری و یا به عبارت بهتر تولید انبوه طی سالهای اخیر و هم اکنون به بدترین شکل در تولید فرش وجود داشته است.کافی است شما به تولیداتی که در قالب نقشه های ماهی – فرش نائین- فرش تبریز بنام- و یا در مناطقی که تولیداتشان منحصر به یک نقشه شده نظیر  کاشمر-بیرجند- کاشان و غیره توجه کنید .نتیجه آنکه فرش هم اکنون نیز به صورت انبوه بافته می شود باز هم می تواند به صورت سفارش بافته شود و نمی توان جلوی آن را گرفت ولی این مسأله نباید بصورت شیوه ای مورد تأیید بخش دولتی و خصوصی در تولید حمایت شود.

• – درست است سفارش پذیری باید کم باشد، به خصوص در روستاها وگرنه فرش ماشینی هم این کار را می کند فرش روستایی تنوع دارد.همه این مسائلی که مطرح می شود.برای ارزان تمام کردن فرش است که همه اثر خود را با کاستن از کیفیت فرش روی پشم ، رنگ، گره و غیره می گذارد.

نقش و فرش- نظر خود را درباره پیوستن به اتحادیه صادرکنندگان جهانی فرش که نوعی اوپک فرش است و از طرف چین و هند و پاکستان و غیره تعقیب می شود بفرمائید.

• – این سیاست باعث صدمه به فرش می شود .همانطور که سیاستهای دیگر باعث صدمه به فرش شده است .فرش ایران تولیدی از نظر هویتی انحصاری است و باید هویت و منزلت خود را حفظ کند و نباید با فرشهای دیگر هم کاسه شود به خصوص با مناطقی که مقلد ایران هستند و ضمناً از ما ارزانتر هم هستند. ما باید کیفیتی رقابت کنیم .

نقش و فرش- در مورد لزوم رعایت ذوق و سلیقه بازارهای دنیا که مطرح می شود چه نظری دارید؟

• – متأسفانه این امر بهانه شده است.در حالیکه تجاری که بیشتر با بازارهای دنیا در ارتباط هستند می توانند این بازارها را شناسایی کنند و ذوق و سلیقه را منتقل نمایند و با توجه به اصالت و هویت منطقه جواب بازار داده شود.هر نوع درخواستی را نمی توان پاسخ داد و ضمناً  فرش یک منطقه را نباید به مناطق دیگر سفارش داد

نقش و فرش- آیا به بافندگان خود آموزش می دهید.

• – البته آموزش به صورت جداگانه نداریم ولی دایماً بافنده تحت نظارت قرارداد و بافندگان خوب را به صورتهای مختلف تشویق می کنیم.

نقش و فرش- آیا از کار خود راضی هستید؟

• – البته بازار راکد فعلی به همه زیان زده است و من نیز به ناچار تولید خود را کاهش داده ام.ولی با این وصف خدا را شکر با وجود عرضه محدودی که داشته ام مشتریان خویش را دارم .بدیهی است که وضعیت بافندگان  به طور کلی خوب نیست . اصولاً اعتقاد دارم که بافندگان هر چه فرش بهتری ببافند از درآمد بهتری بهره مند خواهند شد.

مسلماً چنانچه بازار بهتر شود و گردش پول بیشتر و سریعتر صورت گیرد ،منافع آن به بافنده باز خواهد گشت.ضمناً باید در نظر داشت که این درآمد برای غالب بافندگان به خصوص زنان روستائی که  در خانه هستند درامدی جنبی بوده و کمکی به بهبود زندگی آنان است و به همین دلیل این حرفه باید مورد توجه قرار گیرد.دستمزد کارگر را نمی توان مستقیماً با ارزش افزوده در نظر گرفت چون بعضاً از دست تولید کننده خارج است ولی مسلماً باید بخشی از ارزش افزوده برای بهبود زندگی بافندگان در نظر گرفته شود.

نقش و فرش- با توجه به شرایط پیش آمده چه پیشنهاداتی برای بهبود وضع فرش دارید؟

• – برنامه هایی که می تواند به تغییر وضعیت بازار کمک کند بسیار است ولی به طور خلاصه، شامل پیشنهادات زیر می باشد:

1- سیاستهای دولت کارشناسی تر و معقولانه تر شود.

2-اتحادیه ی تولیدکنندگان مستقل تشکیل شود.

3- تولیدکنندگان برای بهبود کیفیت کار خویش تلاش کنند در عین حال دولت باید تسهیلات را به تولیدکنندگان نیز بپردازد .اگرچه ما با جایزه صادراتی مخالف نیستیم ولی باید این جایزه به تولید هم تعلق گیرد.

4- نمایشگاههای رایگان در داخل و خارج برای تولیدکنندگان فرشهای خوب در نظر گرفته شود.

5- وام و تسهیلات در اختیار اتحادیه ی تولید و بافندگانی که در کار خود به اصول هویتی و کیفیتی متعهدند قرار گیرد.

6- نمایشگاهها باید تخصصی بوده و عمدتاً تولیدکنندگان در جهت شناسایی و مصرفی تولیدکنندگان فرشهای مرغوب شرکت کنند.

7- اتحادیه های صادراتی و فروش باید در جهت حمایت از تولیدکنندگان خوب برآمده و نیازها و مشکلات آنها را به مراتب بالاتر منتقل کنند.

مجله نقش و فرش- از وقتی که در اختیار ما گذاردید متشکریم و آرزوی توفیق هر چه بیشتر شما را داریم.