روزنامه ایران – سه شنبه 30 اردیبهشت 1382
گروه فرهنگی سایر محمدی: طراحان بزرگ فرش «ایران» عنوان کتابی به قلم شیرین صوراسرافیل است که مراحل تاریخی تحول طراحی فرش را مورد کندوکاو قرار می دهد. این کتاب با عکس هایی از زیباترین و معروف ترین فرشها که در موزه ها جای گرفته اند همراه است و از سوی نشر پیکان منتشر شد. صور اسرافیل متولد ۱۳۲۰ ،اصفهان مهندس نساجی و رنگرزی است و تاکنون هفت عنوان کتاب در زمینه شناخت و تاریخ فرش و طراحی آن تألیف کرده و سه عنوان دیگر نیز در دست انتشار دارد.
خانم صور اسرافیل برای تألیف و تدوین کتاب طراحان» بزرگ فرش ایران چه مدت صرف تحقیق و مطالعه در این زمینه شد؟
- حدود دو سال و اندی وقت صرف مطالعه و تحقیق و پژوهش برای نوشتن این کتاب کرده ام در حقیقت به تمام شهرهایی که مراکز مهم طراحی فرش بوده مسافرت کردم تا شناخت جامعی از این حوزه به دست آورم البته موضوعات پیرامونی در این زمینه آنقدر گسترده و زیادند که هر کدام میتوانند موضوع یک کتاب برای پژوهش .باشند در واقع هنر فرش ایران آنقدر غنی است که همین موضوع طراحان بزرگ فرش «ایران هم می توانست گسترده تر و غنی تر .باشد من در همین کتاب توضیح داده ام که توان صنعت نشر و ظرفیت ناشران آمادگی طرحهایی عظیم تر را ندارد.
پیش از شما آیا دیگران چه پژوهشگران داخلی و چه خارجی در این زمینه کار کرده اند؟
- به این صورت پیش از این در هیچ کشوری چنین کاری انجام نشده بود زمانی که من کار پژوهش و تحقیق در این زمینه را شروع کردم موضوع برای خودم نیز آنقدر ناآشنا بود که در قرارداد با ناشر عنوان طراحی را برای نام کتاب قید کردم اما در جریان کار دیدم بخش طراحان آن قدر ناشناخته است که در فرهنگ ایران جذابیت و کشش لازم را دارد که فقط به این مقوله بپردازم.
در زمینه تاریخچه فرش با توجه به کشف فرش پازیریک توسط پروفسور رودنکو قدمت فرش ایران به ۲۵ قرن میرسد در این فاصله آیا به منابع جدیدتری هم دست یافتید؟
- فرش به دلیل ماهیت قابل انتقال و به دلیل ارزش مادی ،کالا در طول تاریخ همیشه جزو کالاهایی بود که در جریان جنگها و درگیریها مورد دستبرد و غارت واقع می شد و یا با آتش کینه میسوخت و از بین می رفت این است که مدارک و اسناد متقنی نمانده است فرش پازیریک هم اگر محفوظ مانده به دلیل یخابی بوده که در آن گور سکایی به حفظ آن کمک کرده است واقعیت این است که فرش همیشه در زندگی مردم ایران بود چون در حمله و هجوم ها تنها چیزی که برای گذران زندگی میشد تولید کرد فرش بود. فرش تنها صنعتی بود که با برپا کردن دوتا دار در زیرزمین در زمان فقر و تنگدستی به کمک اقتصاد خانواده می آمد البته اشارات مختلفی در نوشته های متعدد مورخان وجهانگردان خارجی در این زمینه دیده میشود.
در سالهای اولیه ظهور اسلام که هنرهای تزئینی و نقاشی و طراحی مورد تحریم واقع شده بود با هنر فرش چه برخوردی میشد؟
- البته در آن دوران تحریم به این صورت نبود در واقع مخالفتهایی بود و به خاطر آثار تصویری که از مانوی گری به جا مانده بود مکروه تلقی میشد اما فرش یکی از هنرهایی بود که توانست بسیار زیبا و بسیار قدرتمند نه تنها خودش را حفظ کند بلکه دیگر هنرها را هم در خودش محفوظ نگاه دارد یعنی فرش به عنوان مادر هنرهای ،ایران هنر ،معماری هنر موسیقی و هماهنگی شعر و موسیقی را باهم حفظ کرد حتی هویت فرهنگی و عرفانی ما را هم حفظ کرد. اصولاً خیلی از هنرها و طرحها که در قبل از اسلام در ایران وجود داشته به زیبایی و انعطاف پذیری در هنر فرش متجلی شد هنر ،فرش هنری بود که منطقا و ظاهراً هیچ مخالفتی را نمی توانست برانگیزد در هنر فرش تا آن حد هنر و حرکت عقلایی بود که علاقه همه طبقات و اقشار جامعه و همه ایدئولوژیهای موجود جامعه را معطوف به خود میکرد.
عده ای بر این نظرند که هنر فرش از دوران ترکان سلجوقی وارد ایران ،شد آیا این نظر درست است؟
- اصلاً چنین ادعایی قابل طرح نیست و مهم هم نیست همین فرش پازیریک را خیلی ها مدعی مالکیتش هستند از جمله ترکیه ترکمنستان و … ولی در اینکه این فرش در حوزه تمدن فرهنگ ایران بافته شده هیچ تردیدی نیست اینکه ما مدعی این فرش باشیم یا نباشیم مهم نیست. مهم این است که بهترین تولید کنندگان فرش در جهان همواره ایرانیها بوده اند.
بسیاری از فرشهای نفیس و با قدمت ایرانی در موزه های اروپا و آمریکاست آیا در تحقیقات شما این فرشها هم مدنظر قرار گرفت؟
- البته آن فرشها را کارشناسان و محققان خارجی بیشتر از ما مورد مطالعه و پژوهش قرار داده اند یعنی به هر کتابی که رجوع کنید اولین مطلب راجع به همین فروش هاست در شناخت آن فرشها مشکل نداریم. الان نیاز این است که ببینیم چرا آن اعتبار و شهرتی را که در گذشته داشتیم امروز در زمینه فرش نداریم.