تقدیم با مهر به دانشجویان دانشکده شهرکرد

موقعیت جغرافیایی :

استان چهار محال بختیاری در سرزمینی مرتفع در ناحیه غربی کشور در گستره ی مرکزی فلات ایران و منطقه ای در میان رشته کوههای زاگرس با مساحت ١٦٥٣٣ متر مربع جایگاه تاریخی ایلهای بختیاری می،باشد این استان از شمال به استان اصفهان، از جنوب به کهگیلویه و بویراحمد، از مغرب به نجف آباد و از مشرق به استان خوزستان محدود است.

– بشر حداقل از عصر نوسنگی ( هزاره ی ششم ق از م ) در این منطقه سکونت داشته است. این استان تا قرن هشتم هجری به واسطه ی نزدیکی و تابعیت از گلپایگان به نام « جرفادقان» نامیده شده است. چهار محال بختیاری از چهار بخش لار، کیار، میزدج و گندمان تشکیل شده است و وجه تسمیه ی آن نیز همین است. زبان اهالی استان فارسی، ترکی و لری میباشد اما گویش اصلی عشایر بختیاری لری میباشد

تاریخ صنایع دستی:

از زمانهای بسیار دور مردم این استان در کنار شغل کشاورزی و دامداری به تولید صنایع دستی از قبیل ،قالی جاجیم، گلیم، انواع تولیدات ،نمد گیوه چوخا و … می پرداخته اند که در این رابطه ضمن تأمين مصارف و نیازهای خود مقادیری از مازاد تولیدات حاصله را به بازار عرضه و به فروش می رسانند و از این طریق منبع درآمدی برای خانوارهای این استان تشکیل می شود.

– ابتکار ، ابداع، ، زحمات شبانه روزی و خلاقیت سرانگشتان زنان و دختران روستایی، عشایری و حتی شهری استان، خالق و به وجود آورنده قالیهای نفیس و زیبایی است که با عنوان « قالی بختیاری در داخل و خارج از کشور از اعتبار و اهمیت خاصی برخوردار است.

– یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده ارزش هنری و مادی ،قالی طرح و نقشه می باشد که گذشته به ذوق و سلیقه خوانین منطقه بویژه همسران آنان (قالی های بی بی باف) که از طبیعت زیبا، حیات وحش، نقش و نگارهای قلعه ها و آثار باستانی نشأت می گرفته، تهیه می گردید. طرح هایی که هم اکنون مورد استفاده بافندگان قالی این استان قرار میگیرد، از سه کانال تغذیه می شود:

١- طرح های ذهنی : بدین ترتیب که بافنده در ذهن خود طرحی را که دارای یک الگوی خارجی است و اکثرا گرفته شده از محیط اطراف است توسط خامه هایی با رنگهای متعدد، به تارهای قالی گره میزند .

۲- کپی کردن طرحی از طرح دیگر: معمولاً در این شیوه بافنده قالی دیگری را می بیند و پس طرح آن را توسط ذهن بر روی قالی خود گره میزند و بدین ترتیب قالی را به اتمام می رساند.

۳- استفاده از نقشه که یکی از شیوه های رایج قالیبافی در استان است

 – رنگرزی در این استان به دو روش گیاهی و شیمیایی است طیف رنگی مورد استفاده به طور معمول از ۲۰ رنگ تجاوز نمی کند نوع گره مورد استفاده اکثراً متقارن است اما به ندرت از گره فارسی هم استفاده میشود.  اکثر دارهای این منطقه از نوع دارهای عمودی گردان است. در حال حاضر پشم به عنوان ماده اصلی قالیهای استان مورد استفاده قرار می گیرد.

عمده ترین طرحها و نقوش مورد استفاده در قالی های استان را از حیث، تولید می توان به شرح ذیل طبقه بندی کرد:

• خشتی
• قابی
• – لچک و ترنج
• گل مینا
• بوته خربوزه
• محرابی
• يلمه
• حسن خانی
• گل پتو
• سرو و کاج و …

هم اکنون استان چهار محال بختیاری با یک اتحادیه تعاونیهای فرش دستباف روستایی و هفت تعاونی فرش تحت پوشش وزارت بازرگانی در امر تولید فرش دستباف دخالت دارند.

۹۰۰۰۰ بافنده فرش وجود دارد که سالانه نزدیک به ۷۲۰۰۰۰ متر انواع فرش دستباف در سبکهای بختیار و یلمه گبه، گل، پتو، نائین و گلیم تولید می کنند.

• منظور از سبک بختیار ( قالیهای خشتی قابی ، لچک ،ترنج گل مینا و … ) می باشد.
• در شرکت فرش لردگان به خاطر سبک نائین میزان تولید برای یک بافنده در سال ۲ متر مربع است اما در دیگر شرکتها میزان تولید برای هر بافنده ٤ متر مربع است.

در بافت قالیهای استان چهار محال بختیاری به هیچ عنوان از گره جفتی یا تقلبی استفاده نمی شود منطقه لردگان به خاطر ورود طرحهای نائینی بافندگان این منطقه در قالیهای نائینی از گره جفتی استفاده می کنند.

از جمله مهمترین ایرادهایی که در جنس بافت در قالیهای قالی های استان استان بوجود می آید

• بالازدگی قالی که این به خاطر عدم هماهنگی نخ چله با ضخامت خامه است و متاسفانه اکثر بافندگان و فروشندگان مواد و مصالح با این امر آشنایی ندارند.
• اندازه نبودن عرض حاشیه در طول و عرض قالی
• تورفتگی کناره پیچ ها
• شانه پیدا کردن قالی و ….

جدیداً در کلاسهای آموزشی به بافی که از طرف اداره فرش برگزار می شود راههای بر طرف کردن این عیوب آموزش داده می شود. وضعیت فرش استان نسبت به سابق روند صعودی داشته ،است در گذشته اکثرا در منطقه چالش تر و اطرافش قالی بافی رواج داشته است اما در حال حاضر تمام مناطق استان به که این امر مشغول هستند حتی شاهد هستیم نقشه های چالش تر در فارسان و … بافته می شوند.

تا چند سال اخیر در استان استفاده از دارهای سال چوبی و دارهای افقی رواج داشت اما چندین سال  است که دارهای استاندارد آرگونومیک جایگزین دارهای سابق شده  است با حمایت هایی که از طرف دولت شد حدود ۸۰۰۰ کارگاه خانگی بهداشتی شدند. برای بافندگان کارت شناسایی صادر شد.

در گذشته در منطقه چالش تر و روستاهای اطراف حاشیه زاینده رود بافنده ها در منازل خود از مواد کاملا گیاهی جهت رنگرزی استفاده می کردند. اما در حال حاضر چندین کارگاه رنگرزی مجهز با اساتید مجرب به این امر مشغول هستند مهمترین این کارگاهها، کارگاه رنگرزی شرکت تعاونی فرش دستباف واقع در قطب صنعتی است که علاوه بر رنگرزی استان از استان هایی نظیر کهگیلویه و بویراحمد ، خوزستان، کرمانشاه نیز سفارش می پذیرد. متاسفانه به خاطر عدم آگاهی بافندگان، عدم بازاریابی و عدم تبلیغات صحیح و … توليدات استان چهارمحال متناسب با سلیقه

بازار نیست .

در استان به دلیل وضعیت فکری بافنده ها قادر به جذب سفارش کلان نیستیم چون: 1-  کارگاههای قالی بافی خانگی است ۲- بافنده به خاطر ترسی که دارد حاضر نیست قالی ببافد که طرح یا سایزش جدید است چون با این تفکر بزرگ شده که اگر قالی را با این طرح یا اندازه ببافد این قالی به فروش نمیرسد و ممکن است کسی خریدار این قالی نباشد.